Sau khi đảng CSVN ký kết Hiệp định biên giới Việt Nam - Trung Quốc vào cuối năm 1999 và Hiệp định vịnh Bắc bộ vào cuối năm 2000, người ta để ý đến thái độ kỳ lạ của Tổng bí thư ĐCSVN Lê Khả Phiêu. Tại sao ông ta muốn nhượng bộ để ký Hiệp định trước ngày cuối năm? Người ta tìm ra là Phiêu bị tình báo TQ chụp hình lúc đang ngũ với một nữ điệp viên TQ vào năm 1988, từ đó Phiêu bị tình báo TQ nắm tóc. Trong 12 năm sau đó, bên ngoài Phiêu là đảng viên CS Việt Nam nhưng bên trong Phiêu báo cáo cho đảng CS Trung Quốc.
Con bài Phiêu bị cháy, Đại sứ TQ tại VN Tề Kiến Quốc chọn ra con bài mới, họ muốn một người đang làm lớn và có khả năng kém để dễ ra lệnh. Quốc đến gặp Nông Đức Mạnh, đang là Chủ tịch Quốc hội. Quốc cho biết là TQ sẽ ủng hộ Mạnh làm Tổng bí thư CSVN, Mạnh mừng rỡ cám ơn. Quốc đưa cho Mạnh một danh sách những đòi hỏi của TQ, Mạnh đọc qua và đồng ý. Trong bản danh sách đó có một điều là VN sẽ cho TQ vào khai thác bauxite ở Tây nguyên.
Tháng 4 năm 2001, mặc dù có khả năng kém, Mạnh được làm Tổng bí thư ĐCSVN. Một trong những việc làm đầu tiên của Mạnh ở chức TBT là thông qua dự án Bauxite tây nguyên và cho nó là chủ trương lớn của Bộ chính trị. Mấy tháng sau, Mạnh sang trình diện Tổng bí thư TQ Giang Trạch Dân và ký Tuyên bố chung VN-TQ, trong đó có những đòi hỏi của TQ với riêng Mạnh thì nay chính thức trở thành cam kết của đảng CSVN.
Bauxite là một loại quặng nhôm có màu hồng/nâu, nó được dùng trong kỹ nghệ luyện nhôm, luyện thép. Trước 1975, người Mỹ có đến tìm tòi, đo đạc, nhưng giữ kín không nói gì. Sau 1975, Liên Xô đến nghiên cứu và khuyên không nên khai thác lúc này vì lợi ít hơn hại, nên để dành cho các thế hệ mai sau. Những năm 1990, người TQ đến tìm hiểu và sau đó thúc đẩy đảng CSVN khai thác nó cho TQ.
Cộng sản thường nói đảng CS là đảng của nhân dân, bộ chính trị là những người con ưu tú nhất của đảng CS. Vậy mà chủ trương lớn của bộ chính trị là dự án Bauxite tây nguyên lại bị nhân dân phản đối kịch liệt, và đảng CSVN cũng cương quyết đi ngược lại ý muốn của nhân dân, thực hiện nó cho bằng được theo yêu cầu của TQ.
Dự án Bauxite tây nguyên đem lại nhiều thiệt hại cho VN hơn là lợi ích. Vốn đầu tư dự án là vay của TQ và sẽ phải trả lại. Sản phẩm của dự án không có hiệu quả cao với nền kinh tế VN, đa số được chở sang TQ. Đi vào sản xuất, dự án sẽ bị lỗ trong 10 năm đầu (hay lâu hơn), nhân dân VN phải chi tiền bù lỗ. Dự án nằm ở thượng nguồn các dòng sông (như sông Đồng Nai), nếu có sự cố môi trường thì sẽ ảnh hưởng đến nước uống của hàng triệu người. Dự án dùng nhiều điện, VN phải bỏ tiền túi xây nhà máy điện cho dự án. Dự án dùng nhiều nước, sẽ ảnh hưởng xấu đến bà con VN làm nông lâm nghiệp tại Tây nguyên, nhất là mùa khô. Hàng ngàn lao động TQ đến sống và làm việc tại dự án trong thời gian dài.
Lúc bấy giờ, Thủ tướng là Phan Văn Khải, khác phe với Mạnh. Các chuyên viên kinh tế, kỹ thuật cho Khải biết dự án Bauxite không có lợi ích cho VN, chỉ có lợi ích cho TQ. Khải biết là ĐCSTQ muốn khai thác bauxite ở VN để cung cấp cho kỹ nghệ của TQ nên Khải không dám chống lại, nhưng Khải cố ý làm lơ. Sự làm lơ đã giúp Khải không mang tội với tổ tiên VN trong vụ bauxite này. Tham thì thâm, TQ muốn có tay sai kém khả năng để dễ sai bảo thì hắn ta cũng không làm được việc gì. Mạnh chạy tới chạy lui, dùng chức Tổng bí thư, dùng Bộ chính trị của đảng CS để ra lệnh, nhưng dự án Bauxite vẫn dậm chân tại chỗ.
Năm 2006 Khải về hưu, Nguyễn Tấn Dũng lên làm Thủ tướng CSVN. Đại sứ TQ tại VN ra chiêu mới, nói sẽ cho Mạnh và Dũng một số tiền lớn nếu dự án Bauxite được tiến hành. Tham tiền, Dũng hợp tác với Mạnh thực hiện yêu cầu của Đại sứ TQ. Năm 2007, Dũng ra quyết định tiến hành dự án Bauxite tại Nhân Cơ và Tân Rai, bất chấp sự phản đối của nhân dân VN, của hàng ngàn trí thức, chuyên viên.
Vốn đầu tư ở Nhân Cơ ban đầu tính là hơn 3 ngàn tỉ đồng, năm 2013 đội lên gần 7 ngàn tỉ, sau đó thay đổi công suất nhà máy đội lên gần 17 ngàn tỉ (900 triệu USD). Vốn đầu tư ở Tân Rai ban đầu tính là gần 8 ngàn tỉ đồng, năm 2013 đội lên hơn 15 ngàn tỉ (800 triệu USD). Số tiền đó vay của TQ và người dân VN sẽ phải trả lại. Đi vào sản xuất, trong 3 năm 2013-2016, dự án Bauxite được ... lỗ hơn 3 ngàn tỉ, nhân dân VN phải chi tiền bù lỗ. Tổ hợp điều hành cho biết là dự án sẽ tiếp tục lỗ thêm 5 năm nữa (hay lâu hơn).
Lấy tài nguyên của đất nước đem đi bán mà bị lỗ thì lấy lên làm gì ?
Một người ngoại quốc lạ bước vào ngôi nhà VN, ông ta muốn đảng CSVN đào đất lấy quặng mỏ cho ông ta. Ông ta không trả tiền để làm việc đó, đảng CS phải vay tiền của ông ta để mua dụng cụ đào đất. Đảng CS bắt người dân trong nhà phải đào đất, quặng mỏ lấy lên được chở về nước của ông ta. Hàng năm, chi phí sản xuất cao hơn số tiền bán được, những người đào đất phải bỏ tiền túi ra bù lỗ. Nếu bị đau bệnh vì chất độc của quặng mỏ thì phải tự chữa bệnh. Sau đó, ông ta đòi những người đào đất trả lại số tiền mà đảng CS đã vay của ông ta. Trường hợp này rất kỳ lạ, đảng CSVN có thể là ngu si hoặc là việt gian tay sai của ngoại bang.
Hiện nay có một dự án cũng vô lý như vậy và xấu hơn đến ngàn lần, đó là dự án Đặc khu. Đảng CSVN vay tiền của TQ làm đặc khu (1,5 triệu tỉ VND / 70 tỉ USD) và người trả nợ là nhân dân VN. Một số đảng viên CSVN đã được hứa hẹn chức quyền, tiền bạc, giống như Mạnh và Dũng trước kia, sẳn sàng làm việt gian tay sai cho TQ. Cho nên Phó chủ tịch QH Uông Chu Lưu đã thô bỉ nói là Dọn tổ đón phượng hoàng (Tàu) đến ở. Ban điều hành đặc khu sẽ là những đảng viên CS có mặt mũi Việt Nam nhưng ăn tiền và làm việc cho ĐCS Trung Quốc, họ có quyền cho người TQ nào được vào và người VN nào không được vào đặc khu. Đó là một dự án bán nước.
Trần Mai Trung
Tháng 5, 2019